بیماری آسم چیست و چگونه درمان می‌شود؟

آسم، بیماری مزمن التهابی راه های هوایی می باشد .هرچند این التهاب علل متفاوتی دارد اما درنهایت وقتی به خوبی درمان نشود و سیر مزمن پیدا کند منجر به تغییراتی در ساختمان راههای هوایی می گردد که منجر به افزایش پاسخ دهی راههای هوایی به محرک هایی نظیر: فعالیت،دود ،بو ،آلودگی هوا و عفونت ها می گردد. راه هوایی ملتهب در هنگام مواجهه فرد با محرک هایی مثل فعالیت یا دود دچار تنگی می شود که این تنگی در اوایل برگشت پذیر هست و باعث علائمی نظیرسرفه، خس خس سینه، احساس گرفتگی در قفسه سینه و کم آوردن نفس می شود.

علی رغم پیشرفت های علمی در فهم و درمان بیماری، میزان بروز آسم در کودکان و بزرگسالان روبه افزایش است. تغییرات آب و هوایی و آلودگی هوا باعث دشواری درمان و افزایش هزینه های درمانی در بیماران آسمی گردیده است. اگر آسم به طور مناسب درمان نشود می تواند کشنده باشد. تقریبا هر ساله 5000 مورد به علت عوارض ناشی از آسم جان خود را از دست می دهند.

بیشتر بخوانید: آسم در کودکان

آسم چیست؟

بیماری آسم یا به عبارت دیگر آسم برونشیال، یک حالت بیماری‌زایی است که ریه‌ها را متاثر کرده و باعث تورم و بسته شدن مجاری هوایی باریک می‌شود. این تورم معمولاً به دلیل تولید مخاط اضافی در مجاری هوایی رخ می‌دهد. در حال حاضر ۳۵۰ ملیون انسان در جهان آسم دارند که بیش از 25 میلیون نفر در ایالات متحده از این بیماری رنج می‌برند. این شامل بیش از 5 میلیون کودک نیز می‌شود.

استفاده از داروها می‌تواند به کنترل علائم این بیماری کمک کند. لازم به ذکر است که آسم یک بیماری مزمن است و قابلیت درمان کامل ندارد. با این حال، با مداومت در استفاده از داروها و مراجعه به پزشک، می‌توان علائم آن را کنترل کرد. عدم کنترل آسم می‌تواند به تهدید جدی برای زندگی فرد تبدیل شود.

علل آسم

گفتیم که آسم بیماری التهابی راههای هوایی هست. این التهاب در بزرگسالان و بچه ها علل متفاوتی دارد. شایع ترین علت التهاب مزمن راههای هوایی که فرد را مستعد آسم می کند در بچه ها و بزرگسالان آلرژی می باشد (90 درصد آسم بچه ها و 60 درصد آسم بزرگسالان آسم آلرژیک دارند). آلرژی باعث هجوم  مواد التهاب آور به عضلات صاف برونشیول ها و راههای هوایی  می شود. این موضوع سبب ادم راه های هوایی ، افزایش ترشحات و تجمع موکوس و ضخیم شدن لایه عضلانی دور راه هوایی می شود.

عوامل آغازگر حملات حاد معمولا عبارتند از : برخورد با عوامل محیطی ( مثل گربه ها، گرده گیاهان، هوای سرد) عفونت ها (به ویژه عفونت های راه های هوایی فوقانی) ورزش، اضطراب، بیماری برگشت معده ای – مروی و عدم رعایت دستورات دارویی توسط بیمار.

شیوع این بیماری از 5 تا 10% متغیر است که  به سن و منطقه جغرافیایی بستگی دارد.

هزینه آسم ، هم با هزینه های مستقیم (مثل درمان و مراقبت های پزشکی) و هم با هزینه های غیر مستقیم ( مثل روزهای غیبت در سرکار یا مدرسه) ارتباط دارد.

آسم می تواند در هر سنی پدیدار شود، اما نیمی از موارد در دوران کودکی رخ می دهند ( قبل از16سالگی)

پیشگیری از حمله آسم

اگر از افرادی که دچار آسم هستند، بپرسیم که چگونه می‌توانند از حملات آسم جلوگیری کنند؟ بسیاری از آنها ممکن است به موارد زیر اشاره کنند که همگی به عنوان راهکارهای پیشگیری مورد تأیید پزشکی قرار دارند:

• اجتناب از عوامل محرک: افراد باید سعی کنند از مواجهه با عوامل محرک آسم مانند دود سیگار، دود دیگران، گرده گیاهان، مواد شیمیایی و غیره پرهیز کنند.
• کاهش زمان در فضای باز: برخی از افراد ممکن است در روزهایی که غلظت گرده گیاهان بیشتر است، زمان خود را در فضای باز کاهش دهند و از فیلترهای هوایی استفاده کنند.
• اجتناب از تماس نزدیک با عوامل آلرژی زا: برخی افراد باید از تماس نزدیک با گربه‌ها، سگ‌ها یا سایر حیوانات خانگی که می‌توانند عوامل آلرژی زا باشند، پرهیز کنند.

پزشک متخصص آلرژی نیز می‌تواند با تجویز درمان‌های مناسب و آموزش روش‌های شناسایی و پیشگیری از عوامل محرک، به کنترل علائم آسم کمک کند و از حملات آسم رهایی بخشد. این راهکارها کمک می‌کنند تا زندگی با آسم برای افراد راحت‌تر و کنترل‌شده‌تر باشد. امیدوارم این اطلاعات برای شما مفید باشد. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، با پزشک خود مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: غذای مضر برای آسم

علائم آسم

علائم سه گانه شامل سرفه، تنگی نفس ، خس خس سینه می باشد. (گفته می شود که خس خس غیر اختصاصی است و ممکن است نشان دهنده آسم قلبی یا نارسایی احتقانی قلب باشد)

احساس گرفتگی در قفسه سینه

بیدار شدن های شبانه

پرشدن بیش از حد ریه از هوا، موکوس و بافت های مرده

اختلال  و ناهنجاری خواب

بالا رفتن تعداد تنفس (تاکی پنه ) و افزایش تعداد نبض (تاکی کاردی )

 فرد مبتلا به آسم درصورت عدم درمان مناسب در مواجهه با عفونت ویروسی تنفسی یا آلودگی هوا یا مواجهه با دوز بالای آلرژن ممکن است دچار حمله شود. حمله آسم ممکن است بسیار شدید و حتی کشنده باشد.

علائم هشدار دهنده

استفاده از عضلات فرعی تنفس، ناتوانی در بیان یک جمله کامل، کاهش حرکت هوا، پرهوایی (افزایش قطر قدامی – خلفی قفسه سینه) اختلال وضعیت هوشیاری و نبض متناقض (افت فشار خون سیستولی به اندازه 10 میلی متر جیوه یا بیشتر، حین عمل دم) البته حمله آسم ممکن است خفیف تر باشد و به صورت تشدید سرفه و تنگی نفس همراه با خس خس سینه باشد.

تشخیص آسم

ابتدای مراجعه به یک کلینیک آلرژی اقدامات زیر انجام می گردد : بررسی علائم و ارزیابی شرح حال ، بررسی بیماری های همراه،عوامل خانوادگی و فاکتورهای مداخله گر، از جمله:

          سابقه آلرژی فصلی، پولیپ بینی یا شروع خس خس سینه به دنبال فعالیت جسمی یا تماس با مواد محرک که به نفع تشخیص آسم است.

          صدای خس خس ناشی از آسم منتشر است.

          تماس های محیطی و شغلی (مثل سیگار، گرد و غبار ناشی از چوب و…) را به عنوان علل آسم بزرگسالی در نظر می گیرند.

اقدام به آزمون های عملکرد ریوی که ممکن است نشانگر انسداد باشند.

می توان از PEFR  برای پیگیری شدت و سیر بیماری استفاده کرد.

پرتونگاری از قفسه سینه با اشعه X  ممکن است طبیعی باشد یا پرهوایی را نشان دهد. این آزمون برای رد سایر بیماری های ریوی استفاده می شود.

می توان  برای تشخیص از اندازه گیری فعالیت بیش از حد برونشها با یک آزمون تحریکی متاکولین استفاده شود.

بررسی آلرژی های استنشاقی که مهم ترین فاکتور در ایجاد و پیشرفت بیماری هست توسط تست پوستی توسط فوق تخصص آلرژی انجام و تفسیر می گردد. تست های خونی علی رغم قیمت بالا جایگاه و دقت کافی را ندارند و از انجام آن باید پرهیز کرد. نکته بسیار مهم تفسیر صحیح تست و استفاده درست در طرح درمان می باشد که فقط در صلاحیت فوق تخصص آلرژی می باشد.

بیشتر بخوانید: تشخیص آسم در بزرگسالان

نکات توصیه ‌های مهم

اگر دچار آسم هستید، باید این نکات را رعایت کنید:

• تنها دارویی که توسط پزشک تجویز شده است را مصرف کنید و همان طور که توصیه شده است، از آن استفاده کنید.
• درمان آسم بیشتر مواقع نیازی به آنتی‌بیوتیک ندارد، بنابراین از مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک بدون دستور پزشک پرهیز کنید.
• از ترکیبات گیاهی ناشناخته به عنوان دارو استفاده نکنید.
• از مصرف داروهایی که ممکن است حمله آسم را تشدید کنند، مانند آسپرین، خودداری کنید.
• اسپری‌هایی مانند سالبوتامول معمولاً اثر فوری دارند و برای درمان سریع علائم آسم استفاده می‌شوند، بنابراین همواره یکی از آن‌ها را همراه خود داشته باشید.
• از ورزش در هوای سرد پرهیز کنید.
• از تماس با عوامل آلرژن یا حساسیت‌زا خودداری کنید.
• از لباس‌های نخی و ملحفه‌های نرم استفاده کنید.
• از تماس با دود دخانیات خودداری کنید.
• اصول بهداشتی را رعایت کنید تا از بروز بیماری‌های عفونی جلوگیری شود، زیرا این بیماری‌ها ممکن است علائم آسم را تشدید کنند.
• از استرس و اضطراب و فشارهای روانی و هیجانات عاطفی دوری کنید.

نتیجه گیری

آسم یک بیماری تنفسی است که بر اثر تحریک و التهاب مجاری هوایی و ریه‌ها رخ می‌دهد. این بیماری معمولاً با علائمی مانند سرفه، سرفه مزمن، خس خس صدا، تنگی نفس و در برخی موارد اختلال در تنفس همراه است. افراد مبتلا به آسم ممکن است در برابر عوامل تحریک ‌کننده مانند آلرژن‌ها، عفونت‌ها، استرس یا تغییرات در شرایط هوا، حملات آسمی تجربه کنند. درمان آسم یک پروسه فعال و دوطرفه هست. ارتباط تنگاتنگ بین بیمار و پزشک و آموزش مداوم نقش کلیدی دراین رابطه دارد. باتوجه به سیر مزمن و پیشرونده این بیماری، حتما باید بیمار در روند درمان نقش فعال داشته باشد. بهترین و موثرترین داروهای مورد استفاده در درمان آسم، اسپری های استنشاقی هستند که باید طبق نظر پزشک تجویز شوند و در سیر بیماری دوز و نوع آن تغییر می کند.

سینوزیت

سوالات متداول